मायक्रोसॉफ्ट आणि ‘ब्ल्यु स्क्रीन डेथ’ एरर

शुक्रवार 19 जुलै रोजी एकाच वेळी जगातल्या बहुतांश विमान वाहतूक सेवा आणि बँक सेवा अचानक कोलमडल्या आणि कम्प्युटर स्क्रीनवर अचानक एरर मेसेज धकडला. जगभरात प्रसिद्ध असणाऱ्या मायक्रोसॉफ्ट कंपनीची कार्यप्रणाली अचानक बिघडली. एखाद्या इंग्लिश मुव्हीला शोभेल अशी ही गोष्ट वाटू शकते. मात्र एआयमधील सर्वांचा वाढता सहभाग लक्षात घेतला तर असं काही घडणं हे सर्वसामान्य माणसांना विचार करायला लावणारं आहे; त्यासोबतच, आज पूर्णपणे या तंत्रज्ञानाच्याच लाईव्ह सपोर्ट सिस्टिमवर अवलंबून असणाऱ्या  सेवा क्षेत्रातील अनेक दिग्गज अशा कंपन्यांच्या अस्तित्त्वाला धोका निर्माण होऊ शकतो. 

नेमके कधी आणि काय घडले ?

• शुक्रवारी सकाळी अचानक कम्प्युटरवर ‘ब्ल्यु स्क्रीन डेथ’ असा मेसेज झळकला आणि मायक्रोसॉफ्ट-365 प्रणाली वापरणारे सर्वच कम्प्युटर काम करायचे थांबले. ‘ब्ल्यु स्क्रीन डेथ’ एक प्रकारची चूक(एरर) आहे, त्यामुळे कामकाज अचानक थांबते, सिस्टम रिस्टार्ट होते आणि डेटा लॉस होण्याची शक्यता असते. 
• अमेरिकेमधे क्रॉउड स्ट्राइक नावाची सायबर सुरक्षा पुरवणारी कंपनी आहे. या कंपनीचे ‘ फाल्कन सेन्सर ’ नावाचे सॉफ्टवेअर आहे, हे सॉफ्टवेअर कम्प्युटरवर होणारे सायबर हल्ले रोखण्याचे काम करते. 
• फाल्कन सेन्सर सॉफ्टवेअरचे अपडेट करत असताना त्यात बिघाड होऊन त्याच्याशी संबंधित सर्वच कम्प्युटर बंद पडले.
• क्रॉउड स्ट्राइक कंपनीचे इडीआर (एंडपॉइंट डिटेक्शन अँड रिस्पॉन्स ) एडपॉइंट शोधण्याचे काम करते तसेच प्रतिसाद  तपासणे आणि त्याप्रमाणेउपाय – योजना करणे या सर्व गोष्टी फाल्कन च्या मदतीने क्रॉउड स्ट्राइक क्लाऊडमधे गोळा करत असते.
• ही कार्यप्रणाली प्रचंड मोठा असा डेटाबेस वापरत असते आणि त्याचा हिस्टॉरिकल आणि रीयल टाइम अशा  दोन्ही प्रकारे चालणाऱ्या माहितीवर काम करत असते. अतिशय वेगवान आणि मोठ्या प्रमाणावर हे सर्व कामकाज चालते.  

इडीआरमधे रीयल टाईम रिस्पॉन्स असल्यामुळे आलेला धोका लक्षात घेऊन लवकरात लवकर त्याच्यावर उपाय केले जातात. फाल्कन सॉफ्टवेअरच्या बिघडामुळे हे सर्व कामकाज बंद पडून जागतिक स्तरावर याचे परिणाम जाणवले.

विमान वाहतूक सेवा आणि बँक विस्कळीत :

• मायक्रोसॉफ्टच्या या आउटेजमुळे जगभरातल्या विमान वाहतूक सेवा विस्कळीत झाल्या. 
• विमान कंपनीची नेव्हीगेशन डिपारचर करणारी कंट्रोल सिस्टम बंद झाली .त्यामुळे विमानतळावरील प्रवासी गोंधळले, बोर्डिंग पास न मिळाल्यामुळे हाताने लिहिलेले तिकीट प्रवाशांना देण्याची वेळ कर्मचाऱ्यावर आली.
• अमेरिकेमधे डेल्टा ,अमेरिकन ,यूनायटेड या विमानसेवा देणाऱ्या कंपन्यांना फटका बसला. 
• भारतामध्ये इंडिगो, एयर इंडिया ,स्पाइसजेट या विमानसेवा देणाऱ्या कंपन्यांना फटका बसला, यात फ्लाइट रद्द होणं, फ्लाइट निघण्यास उशीर होणं आणि प्रवसांची गर्दी आणि तारांबळ अशा परिस्थितीला सामोरं जावं लागलं.
• दुबई इंटरनॅशनल विमानतळ, मियामी इंटरनॅशनल विमानतळ, सिडनी , टोकियो, फ्रॅंकफर्ट, लॉस एंजेलिस, सिंगापूरमधील देखील विमानतळावर हीच स्थिती होती.
• मायक्रोसॉफ्टच्या  या आउटेजमुळे बँका आणि इतर वित्तसंस्था यांचे कामकाज देखील विस्कळीत झाले.अ‍ॅमेझॉन वेब सर्विस, डाऊन डिटेक्टर अशा इतर सेवा देणाऱ्या वेबसाइट सुद्धा काही काळ विस्कळीत होत्या.

जाणून घ्या : चुकीच्या खात्यावरू गेलेले पैसे परत कसे मिळवायचे?

मायक्रोसॉफ्टचे नुकसान:

• या सर्व समस्येमुळे मायक्रोसॉफ्टचे सुद्धा आर्थिक नुकसान झाल्याचे समोर येत आहे. शेअर मार्केटमधे मायक्रोसॉफ्टचे एक शेअरचे मूल्य $ 443.52 वरुन $ 440.37 वर आले आहे. 
• असे म्हंटले जाते की कंपनीच्या एका शेअर मधे 0.1% चे नुकसान झाले तर कंपनीला 3.33 बिलियन डॉलरचे नुकसान होतं.
• त्यामुळे काही तासातच मायक्रोसॉफ्टची जवळपास 23 बिलियन डॉलरचे नुकसान झाले आहे असे समोर येत आहे.

मायक्रोसॉफ्ट आणि क्रॉउड स्ट्राइकची भूमिका :

• क्रॉउड स्ट्राइकच्या अधिकाऱ्यानी सांगितले की त्यांचे कर्मचारी झालेला सर्व प्रकार आणि त्याचे उपाय शोधण्याचे  काम करत आहे. 
• तसेच सर्वात महत्वाचे की ही घटना म्हणजे सायबर हल्ला नसून सॉफ्टवेअरच्या अपडेटच्या चुकीमुळे उद्भवलेली समस्या आहे. 
• लिनक्स आणि मॅक या होस्ट वर याचा काही परिणाम दिसून आला नाही, असे देखील  स्पष्ट केले आहे.
• ही घटना म्हणजे सायबर हल्ला नाही हे अधिकृतपणे सांगणे अतिशय गरजेचे होते कारण सायबर हल्ला झाला असावा असा गैरसमज लोकांमधे  पसरणे सुरू झाले होते; आजकालच्या रील्सच्या जमान्यात असे गैरसमज पसरणे अर्थात व्हायरल  होणे अवघड नाही.

• मायक्रोसॉफ्टचे अध्यक्ष आणि मुख्य कार्यकारी अधिकारी असलेले सत्या नडेला यांनी देखील परिस्थिति आटोक्यात येणासाठी प्रयत्न सुरू आहे अशी माहिती दिली.
• मात्र अशा परिस्थितीचा फायदा इतर कोणी घेऊ नये यासाठी सर्व स्तरावरील लोकांना सावध राहण्याचा सल्ला दिला जात आहे. 
• काहीही संशयास्पद माहिती, लिंक यावर विश्वास ठेऊ नये तसेच फिशिंग  ई-मेल वर क्लिक करू नये असे सांगितले जात आहे. 

माहितीपर : आयकर रिटर्न fy 2023-2024 

सद्यस्थिती : 

• भारतातील विमानसेवा शनिवारपर्यंत पूर्ववत होतील असा दिलासा विमान वाहतूक मंत्री राममोहन नायडू यांनी जनतेला दिला आहे.
• मायक्रोसॉफ्टने मात्र अजूनही काही ऍप्लिकेशन आणि सुविधा ग्राहकांसाठी सुरू होण्यास उशीर लागू शकतो असे सांगितले आहे.
• 20 जुलैच्या माहितीनुसार, या घटनेमागच्या  मूळ समस्येचा शोध लागला असून त्यावर उपाय योजना केल्या गेल्या आहेत. मात्र आउटेजच्या परिणामांमुळे निर्माण झालेली परिस्थिति पूर्ववत होण्यासाठी काही दिवस अजून लागतील असे  क्रॉउड स्ट्राइकच्या अधिकाऱ्यांनी म्हटले आहे.

भविष्यासाठी सावध भूमिका : 

• या घटनेनंतर मात्र साहजिकच हा विचार मनात येऊन जातो की आपण एकाच कार्यप्रणालीवर किती अवलंबून राहिले पाहिजे. याला काही दुसरा पर्याय असायला हवा ही भविष्याची गरज असू शकते का?
• बॅकअपसाठी काही सायबर सुरक्षा व्यवस्था अस्तित्वात येऊ शकते का? 
• आर्टिफिशियल इंटेलिजेंसचे जसे अनेक फायदे आहेत, तसे अनेक तोटे आहेत. भविष्यात येणाऱ्या संभाव्य धोक्याची ही सूचना आहे असं समजून काही पाऊले आजच उचलायची गरज आहे का?
• इतक्या मोठ्या स्तरावरच्या कंपनीच्या सुरक्षेत काही कमतरता निर्माण झाली तर होणाऱ्या नुकसानाचे प्रमाण किती मोठे असू शकते याचा विचार आधीच करणे गरजेचे नाही का? 
• त्या नुकसानाची भरपाई करण्यात कमीत कमी वेळ लागावा यासाठी काही योजना तयार आहेत का? ज्यामुळे त्याच्यावर अवलंबून असणारे घटक, संस्थाना कमी त्रास सोसावा लागेल. 

Share this article on :