Budget 2020: केंद्रीय अर्थसंकल्पाच्या १० खास गोष्टी

Reading Time: < 1 minute स्वातंत्र्यापूर्वी भारताचे बजेट ब्रिटीश राजघराण्यापुढे सादर केले जात असे. स्वातंत्र्यानंतर पहिला अंतरिम अर्थसंकल्प २६ नोव्हेंबर १९४७ रोजी पहिले अर्थमंत्री आर. के. षण्मुखम चेट्टी यांनी, तर प्रजासत्ताक भारताचा पहिला अर्थसंकल्प जॉन मथाई यांनी सादर केला होता.

Reading Time: < 1 minute

स्वातंत्र्यापूर्वी भारताचे बजेट ब्रिटीश राजघराण्यापुढे सादर केले जात असे.
स्वातंत्र्यानंतर पहिला अंतरिम अर्थसंकल्प २६ नोव्हेंबर १९४७ रोजी पहिले अर्थमंत्री आर. के. षण्मुखम चेट्टी यांनी, तर प्रजासत्ताक भारताचा पहिला अर्थसंकल्प जॉन मथाई यांनी सादर केला होता.
१९५६ पासून अर्थसंकल्प हिंदी व इंग्रजी अशा दोन्ही भाषांत सादर करायला सुरुवात झाली. पूर्वी तो फक्त इंग्रजीतून सादर केला जात असे.
अर्थखात्याच्या बजेट डिपार्टमेंटकडून इतर मंत्रालयांशी चर्चा करून बजेट तयार केले जाते. अर्थमंत्री संसदेपुढे अर्थसंकल्प मंजुरीसाठी मांडतात.
बजेट मध्ये पुढील गोष्टींचा समावेश असतो –
- अर्थमंत्र्यांचे अर्थसंकल्पीय भाषण,
- वार्षिक हिशोब पत्रक,
- वित्त विधेयक,
- मागणी अनुदान,
- देशाच्या अर्थव्यवस्थेविषयी माहिती इ.
- केंद्रीय अर्थसंकल्प म्हणजे काय?
  
  अर्थसंकल्प कसा तयार केला जातो?
“हलवा सेरेमनी” साजरी करून बजेट छपाई चे काम सुरु होते. अर्थसंकल्प अर्थमंत्रालयाच्या प्रेसमध्ये छापला जातो. याप्रसंगी अर्थमंत्री व अर्थ मंत्रालयातील वरिष्ठ अधिकारी उपस्थित असतात. दरवर्षी हलवा सेरेमनीची सुरुवात अर्थमंत्री करत असतात. यानंतर जे कर्मचारी बजेट छपाईच्या कामात प्रत्यक्ष सहभागी असतात त्यांना घरी न जाता अर्थमंत्रालयात राहूनच काम करावे लागते. बजेटमधली माहितीची गोपनीयता कायम राहण्यासाठी संबंधित कर्मचाऱ्यांना कोणाशीही संपर्क करण्यास बंदी असते.
फेब्रुवारीच्या शेवटी बजेट सादर करण्याची परंपरा मोदी सरकारने मोडीत काढली आणि 1 फेब्रुवारीला बजेट सादर केले जाऊ लागले.
रेल्वे बजेट स्वातंत्रपणे सादर केले जाण्याची जवळपास 100 वर्षांपेक्षा जुनी परंपरा सरकारने बदलली. 2016 पासून एकच सोपे संयुक्त बजेट सादर केले जाऊ लागले.
सर्वात जास्त म्हणजे तब्बल १० वेळा बजेट सादर करण्याचा मान मोरारजी देसाई यांनी मिळाला आहे.
२०१९ मध्ये अर्थसंकल्प सादर करणाऱ्या निर्मला सीतारमन या पहिल्या महिला अर्थमंत्री आहेत.