असंघटीत क्षेत्रातील कामगारांसाठी सरकारची नवी ई-श्रम योजना !

Reading Time: 2 minutes

आपल्या देशात आकडेवारीनुसार सध्या कोट्यवधी असंघटित क्षेत्रातील कामगार आहेत. परंतु, आत्तापर्यंत या कामगारांचा कोणताही अचूक व पुरेपूर डेटा नसल्यामुळे सरकारी योजनांचा (Government schemes) लाभ या कामगारांपर्यंत पोहोचणे अशक्य होते.
ही कमतरता दूर करण्यासाठी, भारत सरकारच्या रोजगार मंत्रालयाने २६ ऑगस्ट २०२१ पासून ‘ई-श्रम’ (e-SHRAM) ही योजना अमलात आणली आहे.
देशातील प्रत्येक असंघटीत क्षेत्रातील कामगारांच्या गरजा समजून घेण्यासाठी व प्रत्येक कामगारांचा राष्ट्रीय डेटाबेस तयार करण्यासाठी भारत सरकाने हे महत्त्वाचे पाऊल उचलले आहे. या योजनेबद्दलचा एक उत्तम भाग म्हणजे ही पूर्णपणे विनामुल्य व ऑनलाईन प्रक्रिया आहे.
ई-श्रम योजने बद्दलची सवितर माहिती जाणून घेण्यासाठी हा लेख शेवटपर्यंत नक्की वाचा.

highlights :

‘‘ई-श्रम’’ योजना काय आहे ?

‘ई-श्रम’ योजनेचे फायदे

योजनेची उद्दिष्टे

ई-श्रम योजनेचे लाभार्थी

ई-श्रम पोर्टलवर नोंदणी कशी कराल?

ई-श्रम कार्ड नोंदणीसाठी लागणारे महत्त्वाची कागदपत्रे

‘‘ई-श्रम पोर्टल’’ योजना काय आहे ? (What is ‘e-SHRAM’)

असंघटीत कामगारांचा एक राष्ट्रीय डेटाबेस तयार करण्यासाठी भारत सरकारच्या श्रम आणि रोजगार मंत्रालयाने हे ई-श्रम पोर्टल विकसित केले आहे.
या पोर्टलवर नोंदणी केल्यानंतर संबंधित कामगाराला ई-श्रम कार्ड देण्यात येईल. ज्यावर १२ अंकी युनिक कोड म्हणजेच UAN क्रमांक दिला जाईल जो संपूर्ण देशात वैध आहे.
या कार्डद्वारे सर्व असंघटीत कामगार केव्हाही, कुठेही सामाजिक सुरक्षा योजनांचे विविध लाभ घेऊ शकतात.
नोंदणीकृत कर्मचाऱ्यांना प्रधानमंत्री सुरक्षा विमा योजनेद्वारे अपघात विमा संरक्षण दिले आहे, ज्याचा कालावधी हा एक वर्षांसाठी आहे.
देशाच्या कानाकोपऱ्यात काम करणारे १६ ते ५९ या वयोगटातील सर्व असंघटीत क्षेत्रातील कामगार या ई-श्रम कार्डसाठी अर्ज करू शकतात.

हे ही वाचा – LIC Bima Ratna Yojana : LIC ची नवी योजना; संरक्षण व बचत यांचा मेळ घालणारी “विमा रत्न योजना”

‘ई-श्रम’ योजनेचे फायदे काय ? (Benefits of ‘e-SHRAM Portal’)

देशभरात रोजगार शोधण्यास मदत करण्यासाठी शैक्षणिक व कौशल्य तपशिलांसह कामगारांचे संपूर्ण प्रोफाईल असेल.
केंद्र व राज्य सरकारच्या सर्व नवीन सरकारी योजना व सुविधांमध्ये स्वतंत्रपणे वेगळी नोंदणी न करता प्रवेश.

१ वर्षांसाठी प्रधानमंत्री सुरक्षा विमा योजना (PMSBY) अंतर्गत अपघाती विमा संरक्षण.
अपघाती मृत्यू व कायमचे अपंगत्त्व आल्यास दोन लाख रुपये आणि अंशतः अपंगत्त्वासाठी एक लाख रुपयांची मदत.
केंद्र व राज्य सरकारांना सर्व पात्र असंघटीत कामगारांना महामारी किंवा आपत्तीच्या परीस्थितींमध्ये आर्थिक मदत.
स्थलांतरित कर्मचाऱ्यांचा मागोवा घेण्यास व त्यांना अधिक रोजगार संधी उपलब्ध करून देण्यास उपयुक्त.

योजनेचे उद्दिष्ट काय आहे?

भारतातील असंघटीत क्षेत्रात काम करणाऱ्या ४ कोटींहून अधिक कामगारांना संघटीत करून त्यांचे केंद्रीकृत सरकारी डेटाबेस तयार करणे. .
डेटा रेकोर्ड व ते प्रमाणित करण्यासाठी आधीपासून अस्तित्त्वात असलेल्या आधार पायाभूत सुविधांचा वापर.
सर्व अर्जदारांसाठी वैयक्तिक शैक्षणिक व कौशल्य प्रोफाईल तयार करणे.
देशाच्या विविध भागांमध्ये नोंदणी केलेल्या कामगारांना आवश्यकतेनुसार संघटीत रोजगार उपलब्ध करून देणे.

ई-श्रम योजनेचे लाभार्थी – (Eligibility Criteria for ‘e-SHRAM’ scheme)

भाजी आणि फळ विक्रेते
वृत्तपत्रे विक्रेते
लेदर काम करणारे
घरगुती काम करणारे
सुतार
इमारत बांधकाम करणारे मजूर
कोळी
शेतमजूर
लहान व अल्पभूधारक
सीएससी केंद्र चालक
मनेरगा कामगार इत्यादी.

हे ही वाचा – Worst Money Habits : तरुण वयात आर्थिक नियोजनाकडे द्या लक्ष

योजनेची नोंदणी कशी कराल? (e-SHRAM portal Registration)

आधार क्रमांक व बँक खाते क्रमांकाच्या सहाय्याने ई-श्रम च्या https://eshram.gov.in/hi/ या संकेतस्थळावर नोंदणी करावी.
यामध्ये जन्म दिनांक, मुळ गाव, संपर्क क्रमांक व सामाजिक श्रेणी यांसारखी आवश्यक माहिती द्यावी.
कामगारांना १२ अंकी अनोखा संकेतांक म्हणजे युनिक कोड असलेले ई-श्रम ओळखपत्र दिले जाईल, ज्यामध्ये सामाजिक सुरक्षेच्या विविध योजनांचा समावेश आहे.
या योजनेमध्ये नोंदणी करण्यासाठी १४४३४ हा राष्ट्रीय निःशुल्क संपर्क तयार करण्यात आला असून याद्वारे कामगारांना मार्गदर्शन व त्यांच्या शंकांचे निरसन केले जाते.

ई-श्रम कार्ड नोंदणीसाठी महत्त्वाची कागदपत्रे –